W niniejszym artykule zostanie omówiona instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.
Obowiązująca ustawa karna wyróżnia następujące przestępstwa ścigane w trybie prywatnoskargowym:
1) lekki uszczerbek na zdrowiu – art. 157 § 2 k.k.;
2) zniesławienie – art. 212 k.k.;
3) zniewaga – art. 216 k.k.;
4) naruszenie nietykalności cielesnej.
Wskazać w tym miejscu należy, iż każde z wymienionych przestępstw spełnia podstawową przesłankę formalną, umożliwiającą zastosowanie wobec ich sprawców warunkowego umorzenia postępowania. Jak bowiem wynika z art. 66 § 2 k.k. „warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności”. Tymczasem za popełnienie przestępstwa:
- lekkiego uszczerbku na zdrowiu, zgodnie z art. 157 § 2 k.k. grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat;
- zniesławienia w typie podstawowym, zgodnie z art 212 § 1 k.k. grozi kara grzywny lub ograniczenia wolności;
- zniesławienia w typie kwalifikowanym, zgodnie z art. 212 § 2 k.k. grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku;
- zniewagi w typie podstawowym, zgodnie z art. 216 § 1 k.k. grozi kara grzywny lub ograniczenia wolności;
- zniewagi w typie kwalifikowanym, zgodnie z art. 216 § 2 k.k. grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku;
- naruszenia nietykalności cielesnej, zgodnie z art. 217 § 1 k.k. grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.
O tym, czy w danej sprawie będzie istniała możliwość zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego decydować będą także inne czynniki, związane z okolicznościami popełnienia przestępstwa oraz osobą samego sprawcy.
Zgodnie z art. 66 § 1 k.k. „Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeśli:
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne (o stopniu społecznej szkodliwości czynu decydują m.in. rozmiar wyrządzonej szkody, zamiar i motywacja sprawcy, charakter naruszonego dobra);
- okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości (np. sprawca przyznał się do popełnienia przestępstwa, złożył wyjaśnienia dotyczące okoliczności czynu);
- postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa (sprawca musi być osobą uprzednio niekaraną, prowadzącą ustabilizowane życie, pozwalające na przyjęcie, że czyn którego się dopuścił miał w jego życiu charakter incydentalny, którego bardzo żałuje i wyraża ubolewanie z powodu jego popełnienia).
Podkreślić należy, że warunkowe umorzenie postępowania karnego jest instytucją korzystną dla sprawcy przestępstwa. Istotą warunkowego umorzenia postępowania karnego jest bowiem to, że mimo uznania oskarżonego za winnego zarzucanego mu czynu Sąd odstępuje od wydania wobec niego wyroku skazującego i wymierzenia mu kary, co jest równoznaczne z faktem, iż sprawca przestępstwa zachowuje status osoby niekaranej.
Przykładowo, X – student 5-ego roku prawa został oskarżony o zniesławienie swojego wykładowcy. X jest osobą dotychczas niekaraną, to pierwszy przypadek, gdy wszedł on w konflikt z prawem. X przyznaje się do tego, że pomawiając wykładowcę o to, że nie posiada on wiedzy i kompetencji do prowadzenia zajęcia na uczelni wyższej, dopuścił się wobec niego przestępstwa zniesławienia i wyraża z tego powodu skruchę. Mając na uwadze fakt, że po zakończeniu studiów planuje on podjąć aplikację adwokacką zależy mu na zachowaniu statusu osoby niekaranej. Dlatego też X zwraca się do Sądu z wnioskiem o warunkowe umorzenie prowadzonego przeciwko niemu postępowania karnego.
W przypadku, gdy Sąd zdecyduje się warunkowo umorzyć postępowanie karne, w świetle prawa X pozostanie osobą niekaraną, tj. będzie mógł uzyskać zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o swojej niekaralności.
Zauważyć w tym miejscu warto, że w zbiorach Krajowego Rejestru Karnego, gromadzi się co prawda informacje o osobach, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne, jednak wpis o warunkowym umorzeniu postępowania karnego nie jest wpisem do kartoteki osób skazanych. Wzmianka o postępowaniu karnym zakończonym jego warunkowym umorzeniem, ulega wykreśleniu z KRK po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, wynoszącego od 1 roku do 3 lat (okres próby biegnie od uprawomocnienia się wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne).
Okres próby ma na celu zweryfikowanie zachowania sprawcy pod kątem respektowania przez niego porządku prawnego. Zgodnie z art. 68 § 1 k.k., jeśli w okresie próby sprawca popełni to samo przestępstwo za które został prawomocnie skazany, wówczas Sąd obligatoryjnie podejmuje umorzone wobec niego warunkowo postępowanie karne.
Np. sprawca przestępstwa naruszenia nietykalności cielesnej, wobec którego Sąd umorzył warunkowo postępowanie karne, w okresie próby ponownie dopuszcza się przestępstwa naruszenia nietykalności cielesnej.
Jeśli zaś, sprawca przestępstwa w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełni inne przestępstwo, niż to za które został prawomocnie skazany, wówczas Sąd, w myśl art. 68 § 2 k.k. może (ale nie musi) podjąć warunkowo umorzone względem niego postępowanie karne.
Np. sprawca przestępstwa zniewagi, wobec którego Sąd zastosował warunkowe umorzenie postępowania, w okresie próby popełnia przestępstwo kradzieży.
Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego może nastąpić nie później, niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Np. Sąd umorzył warunkowo postępowanie karne wobec sprawcy przestępstwa zniewagi na okres próby 1 roku. Wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne uprawomocnił się w dniu 1 czerwca 2021 r. Jeśli w okresie próby sprawca przestępstwa wejdzie ponownie w konflikt z prawem, Sąd będzie mógł podjąć umorzone względem niego postępowanie najpóźniej do dnia 1 stycznia 2023 r.
Wskazać trzeba, iż umarzając warunkowo postępowanie karne, zgodnie z art. 67 § 3 k.k. „Sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, lub zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę (…)„
Przykładowo, sprawca przestępstwa spowodowania lekkiego uszczerbku na zdrowiu, uderzając pokrzywdzonego uszkodził mu zęba. W wyroku warunkowo umarzającym postępowanie Sąd nałoży na sprawcę obowiązek pokrycia kosztów związanych z leczeniem zęba pokrzywdzonego.
Jako sprawca któregokolwiek z przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, warto zatem abyś miał na uwadze, iż jeśli zależy Ci na zachowaniu statusu osoby niekaranej (np. z uwagi na wykonywany zawód) możesz wystąpić do Sądu o warunkowe umorzenie prowadzonego względem Ciebie postępowania karnego.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub chcesz powierzyć mi prowadzenie sprawy w Sądzie – umów się na spotkanie z w siedzibie Kancelarii Adwokackiej przy Al. Jana Pawła II 80 lokal 125 w Warszawie (biurowiec Babka Tower) dzwoniąc pod nr 697053659 lub mailowo na adres biuro@adwokat-stelmaszczyk.pl
