Na wstępie należy podkreślić, iż przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego mają specyficznie określony termin przedawnienia karalności. Jest to termin znacznie krótszy, niż termin przedawnienia występków ściganych z oskarżenia publicznego.
Zgodnie bowiem z art. 101 § 2 k.k., „Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia”. Mamy tutaj zatem do czynienia z dwoma terminami, które biegną niezależnie od siebie.
Warto zwrócić uwagę, że w sytuacji, gdy jest kilku pokrzywdzonych jednym przestępstwem prywatnoskargowym, dla każdego z nich termin roczny biegnie osobno. Termin trzyletni biegnie natomiast dla wszystkich pokrzywdzonych jednakowo – od czasu zakończenia czynu, a w przestępstwach skutkowych (gdy skutek nastąpił później) – od czasu nastąpienia skutku.
Zasadności takiej konstrukcji instytucji przedawnienia karalności upatrywać można w dążeniu do zapobieżenia pieniactwu i wszczynaniu postępowania z nie do końca czystych motywów. Zakreślony roczny termin zakłada bowiem bezzwłoczną aktywność pokrzywdzonego w zakresie ścigania przestępstwa i przez to daje większą gwarancję co do wiarygodności pokrzywdzonego i kierujących nim pobudek.
Jak wskazuje się w nauce prawa karnego, pokrzywdzony, który czeka dłuższy czas, aby dochodzić sprawiedliwości nie jest wiarygodny. Jest to bezpośrednio związane z faktem, iż przy przestępstwach prywatnoskargowych upływ czasu ma szczególne znaczenie, są to bowiem przestępstwa, godzące w szczególne dobra prawne, np. cześć, dlatego też wspomnienie o nich zaciera się szybciej niż w przypadku innych przestępstw.
Co do terminu trzyletniego, wskazać można, że w istocie chroni on niejako interes sprawcy, gdyż wyznacza maksymalną granicę czasową możliwości wszczęcia przeciwko niemu postępowania i przez to ogranicza czas, w jakim sprawca pozostaje w swego rodzaju zależności od pokrzywdzonego, który może zainicjować postępowanie karne.
Aby lepiej zrozumieć relację, jaka występuje pomiędzy dwoma wskazanymi terminami warto posłużyć się przykładem:
Jeżeli pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy, gdy już minęły ponad 2 lata od czasu popełnienia przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego, to okres karalności ścigania i tak mija z upływem 3 lat od czasu popełnienia przestępstwa; nie podlega więc w takiej sytuacji przedłużeniu do roku od czasu dowiedzenia się pokrzywdzonego o osobie sprawcy. Jednak również w żadnym przypadku nie podlega przedłużeniu roczny okres przedawnienia wyznaczony czasem od powzięcia wiadomości o osobie sprawcy przestępstwa.
Sposób określenia przedawnienia karalności w sprawach prywatnoskargowych w praktyce może powodować szereg trudności. Dotyczy to przede wszystkim kwestii ustalenia momentu w jakim pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy. Problem taki nie występuje, jeśli czas ten pokrywa się z czasem popełnienia przestępstwa. Zupełnie inaczej jest w sytuacji, gdy pokrzywdzony powziął wiadomość o osobie sprawcy dopiero po jakimś czasie. Przykładowo pokrzywdzony przestępstwem zniesławienia w Internecie, dotarł do danych autora obrażającego go komentarza dopiero po kilku miesiącach od zamieszczenia tego komentarza w sieci. W takim wypadku pokrzywdzonemu ciężko może być wykazać w jakim dokładnie momencie dowiedział się o osobie sprawcy, a co za tym idzie, że złożył prywatny akt oskarżenia przed upływem roku od tego czasu.
W takich sytuacjach jedynym rozwiązaniem dla pokrzywdzonego jest zgromadzenie wszelkich możliwych dowodów mających uprawdopodobnić, iż dokładnie w tym, a nie innym dniu odkrył on personalia sprawcy. Mogą to być na przykład wiadomości sms czy wydruk z poczty email, w których pokrzywdzony otrzymał informację o osobie sprawcy przestępstwa naruszającego jego dobra.
Warto przy okazji dodać, że przyjmuje się, iż roczny termin przedawnienia karalności przestępstw prywatnoskargowych – mimo rozbieżności orzecznictwa i poglądów doktryny w tym zakresie – odnosi się także do działań prokuratora. W praktyce oznacza to, iż może on objąć ściganiem z urzędu przestępstwo prywatnoskargowe przed upływem roku, od momentu dowiedzenia się o osobie sprawcy przez pokrzywdzonego, a zatem jest on związany wiedzą pokrzywdzonego w tej materii.
Aby przerwać okres przedawnienia musisz złożyć prywatny akt oskarżenia, w którym wyraźnie wskażesz osobę sprawcy. Warto abyś pamiętał, iż będąc pokrzywdzonym przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego musisz działać możliwie szybko. Niezwłoczna reakcja z twojej strony pozwoli uniknąć Ci ewentualnych problemów z udowodnieniem faktu zachowania ustawowych terminów, a także zagwarantuje skuteczne przerwanie terminu przedawnienia danego przestępstwa, a co za tym idzie umożliwi pociągnięcie jego sprawcy do odpowiedzialności karnej.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub chcesz powierzyć mi prowadzenie sprawy w Sądzie – umów się na spotkanie z w siedzibie Kancelarii Adwokackiej przy Al. Jana Pawła II 80 lokal 125 w Warszawie (biurowiec Babka Tower) dzwoniąc pod nr 697053659 lub mailowo na adres biuro@adwokat-stelmaszczyk.pl
