Jeżeli w Twojej ocenie padłeś ofiarą przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego i podjąłeś już decyzję, że chcesz, aby sprawca poniósł konsekwencje swojego czynu, powinieneś sporządzić prywatny akt oskarżenia.
Charakterystyczną cechą postępowania prywatnoskargowego jest m.in. akt oskarżenia. Zapewne byłeś przekonany, że akt oskarżenia to pismo kierowane do Sądu przez prokuratora. Powinieneś jednak wiedzieć, że w postępowaniu z oskarżenia prywatnego organy ścigania nie będą prowadzić w Twojej sprawie dochodzenia, ponieważ po prostu nie biorą w nim udziału, a co za tym idzie – nie sporządzą aktu oskarżenia. Z powodu braku postępowania przygotowawczego, prowadzonego przez Policję lub prokuraturę dopiero z chwilą złożenia przez Ciebie aktu oskarżenia, Sąd zostaje poinformowany o popełnionym przestępstwie i związanych z nim szczegółami. Prywatny akt oskarżenia pełni funkcję impulsu, inicjującego działania Sądu.
Prywatny akt oskarżenia musi napisać osoba pokrzywdzona przestępstwem. Wynika to z jego mniejszego „sformalizowania”. Sporządzając pismo możesz na podstawie art. 487 k.p.k. ograniczyć się do:
- oznaczenia osoby oskarżonej
- zarzucanego jej czynu wskazania dowodów, na których opierasz swoje oskarżenie.
Przy oznaczeniu w akcie oskarżenia osoby, która popełniła na Twoją szkodę przestępstwo powinieneś podać jej imię i nazwisko oraz adres zamieszkania. W przypadku kiedy znany Ci jest wyłącznie adres pod którym dana osoba pracuje – podaj adres pracy. Sąd ma obowiązek przesłania aktu do oskarżonego, dlatego też podanie przez Ciebie adresu jest niezbędne do podejmowania dalszych czynności w postępowaniu.
W opisie zarzucanego czynu powinieneś zawrzeć informacje, dotyczące wyrządzenia na Twoją szkodę przestępstwa. Potrzebna jest dokładna charakterystyka tego, co się stało, tj.:
- na czym polegało przestępstwo – czyli opis nieprawidłowego zachowania oskarżonego;
- w jakim miejscu popełniono przestępstwo (jeżeli nie jesteś w stanie dokładnie określić miejsca popełnienia na Twoją szkodę czynu zabronionego, wystarczy, że napiszesz „ w Warszawie” bądź „w bliżej nieokreślonym czasie”’;
- kiedy przestępstwo zostało popełnione (jeżeli nie jesteś w stanie umiejscowić w czasie zdarzenia, możesz ograniczyć się do określenia „w bliżej nieokreślonym czasie).
Nie musisz wiedzieć pod jaki artykuł kodeksu karnego zakwalifikować popełnione na Twoją szkodę przestępstwo. Wystarczy, że w akcie oskarżenia dokładnie opiszesz czyn, który zarzucasz oskarżonemu. Polskie prawo przyjęło, iż z racji braku udziału prokuratora w postępowaniach prywatnoskargowych oskarżycielami są najczęściej osoby bez wykształcenia prawniczego, które nie posiadają odpowiedniej wiedzy z zakresu prawa karnego. Dlatego też nie musisz wiedzieć pod jaki przepis karny podpada dane zachowanie. Wystarczy, że opiszesz całe zdarzenie, a to Sąd po wpłynięciu aktu oskarżenia zadecyduje jak zakwalifikować opisany przez Ciebie czyn.
Na koniec w akcie oskarżenia musisz wskazać dowody, potwierdzające to, co napisałeś. Z mojego doświadczenia zawodowego wynika, iż najczęstszymi dowodami w sprawach z oskarżenia prywatnego są zeznania świadków.
Pamiętaj, że warto jednak sporządzić „profesjonalny akt oskarżenia”. Wysyłając do Sądu pismo, w którym nie opisałeś dokładnie znamion przestępstwa lub nie przytoczyłeś faktów lub dowodów, na których opierasz swoje oskarżenie, ryzykujesz, iż w Twojej sprawie Sąd odmówi wszczęcia postępowania
Według art. 332 k.p.k. do sporządzenia „pełnowartościowego” aktu oskarżenia potrzebne są:
- imię i nazwisko oskarżonego
- dokładne określenie zarzuconemu oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody
- wskazanie, czy czyn został popełniony w warunkach recydywy
- wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania
- uzasadnienie oskarżenia
- lista osób, których Sąd ma wezwać na Twoje żądanie
- wykaz dowodów, które Sąd ma przeprowadzić podczas rozprawy głównej
Opłata od prywatnego aktu oskarżenia
Powinieneś wiedzieć, że składając do Sądu prywatny akt oskarżenia musisz uiścić opłatę – tzw. zryczałtowaną równowartość wydatków w wysokości 300zł. Obowiązek opłaty wynika z potrzeby zapobiegania doniesieniom pieniaczy. Stanowi pewnego rodzaju zabezpieczenie przed zalaniem Sądów sprawami z oskarżenia prywatnego, wytaczanymi z niskich pobudek, takich jak chęć dokuczenia czy zemsty.
Opłaty za akt oskarżenia możesz dokonać w kasie Sądu bądź też drogą elektroniczną, przelewając pieniądze na konto. Z mojego doświadczenia wynika, że często zdarza się, iż oskarżyciele prywatni zapominają o dołączeniu potwierdzenia uiszczenia kwoty 300zł. Pamiętaj, aby dowód wpłaty został dołączony do składanego przez Ciebie aktu oskarżenia. W przeciwnym razie Sąd wezwie Cię do uiszczenia opłaty w ciągu 7 dni od doręczenia wezwania.
Musisz pamiętać, aby dołączyć dowód dokonania opłaty do składanego aktu oskarżenia, w przeciwnym wypadku będzie to traktowane jako brak formalny i w związku z tym zostaniesz wezwany przez Sąd do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Sąd zaniecha wezwania Cię do uzupełnienia braku, w przypadku gdy stwierdzi zaistnienie ujemnej przesłanki procesowej, określonej w art. 17 § 1 pkt 1, 3-7 k.p.k. (np. w wypadku śmierci oskarżonego, stwierdzenia znikomej społecznej szkodliwości czynu).
Należy wskazać, iż konsekwencją nieopłacenia prywatnego aktu oskarżenia pomimo wezwania Sądu i pouczenia o skutkach niezastosowania się do wezwania, jest uznanie pisma za bezskuteczne. Uznanie pisma za bezskuteczne sprawia, że nie wywołuje ono skutków prawnych, które ustawa wiąże z jego wniesieniem, a zatem prywatny akt oskarżenia będzie traktowany tak, jak gdyby nigdy nie został złożony. W sytuacji zaś wniesienia wzajemnego prywatnego aktu oskarżenia (więcej na ten temat w artykule „Wzajemny akt oskarżenia”), nieuzupełnienie braku opłaty w wyznaczonym do tego terminie jest równoznaczny z negatywną przesłanką procesową, wymienioną w art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k., jako brak skargi uprawnionego oskarżyciela, co wiąże się z obowiązkiem wydania przez Sąd orzeczenia o odmowie wszczęcia lub umorzenia postępowania prywatnoskargowego z oskarżenia wzajemnego.
Warto zauważyć, że w terminie 7 dni od otrzymania wezwania do opłacenia prywatnego aktu oskarżenia, zamiast uzupełniać brak, możesz złożyć odpowiednio wniosek o zwolnienie od uiszczenia opłaty na podstawie art. 623 k.p.k.(wniosek ten możesz oczywiście złożyć jeszcze wcześniej, tj. przy składaniu prywatnego aktu oskarżenia).
Co istotne, odmiennie niż ma to miejsce w procedurze cywilnej, nie jest wymagane aby osoba ubiegająca się o zwolnienie od kosztów za złożenie pisma procesowego składała oświadczenie o stanie majątkowym na określonym urzędowym formularzu, wystarczy złożenie zwykłego pisemnego lub ustnego wniosku. W razie odmowy uwzględnienia takiego wniosku przez Sąd, wnioskujący zostanie powiadomiony o tej decyzji z równoczesnym ponownym wezwaniem go do uzupełnienia braku w terminie.
Właściwość sądu w sprawach z oskarżenia prywatnego
Na wstępie należy podkreślić, iż chcąc skutecznie zainicjować postępowanie prywatnoskargowe, powinieneś złożyć prywatny akt oskarżenia do właściwego sądu. Co prawda skierowanie aktu oskarżenia do Sądu niewłaściwego nie przekreśla możliwości rozpoznania skargi – gdyż Sąd niewłaściwy przekazuje sprawę Sądowi rzeczowo i miejscowo właściwemu – jednak znacząco wydłuży całą procedurę.
W sprawach z oskarżenia prywatnego, w zakresie ustalenia Sądu właściwego do rozpoznania sprawy stosuje się ogólne zasady kodeksowe, które regulują właściwość rzeczową (art. 24 k.p.k.) oraz właściwość miejscową sądu (art. 31 i 32 k.p.k.).
Należy jednak podkreślić, iż w związku ze specyfiką przestępstw prywatnoskargowych, Sądem rzeczowo właściwym do rozpoznania sprawy w I instancji, będzie każdorazowo Sąd Rejonowy.
Jeżeli chodzi o właściwość miejscową zastosowanie odnajduje reguła wyrażona w art. 31 § 1 k.p.k. zgodnie z którą, „właściwym do rozpoznania sprawy jest Sąd w okręgu którego popełniono przestępstwo”.
Miejscem popełnienia przestępstwa jest natomiast miejsce, w którym sprawca działał, lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub zgodnie z zamiarem sprawcy miał nastąpić.
Jeżeli zatem mamy do czynienia z przestępstwem bezskutkowym (np. przestępstwo zniesławienia z art. 212 k.k.) kryterium decydującym będzie miejsce działania sprawcy, natomiast przy przestępstwach skutkowych (np. przestępstwo spowodowania lekkiego uszczerbku na zdrowiu z art. 157 § 2 k.k.) miejsce popełnienia przestępstwa będzie wyznaczane w oparciu o miejsce wystąpienia skutku stanowiącego znamię czynu zabronionego.
Najdogodniejszą sytuację – bez konieczności rozstrzygania czy mamy do czynienia z przestępstwem skutkowym czy formalnym- mamy wówczas, gdy miejsce działania sprawcy jest równocześnie miejscem nastąpienia skutku, np. w przypadku przestępstwa spowodowania lekkiego uszczerbku na zdrowiu w sytuacji, gdy sprawca uderza pokrzywdzonego w twarz łamiąc mu tym samym nos (bez przemieszczenia kości) – Sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie Sąd, w okręgu którego sprawca działał, tj. uderzył pokrzywdzonego i jednocześnie w okręgu, którego nastąpił skutek w postaci uszkodzenia nosa pokrzywdzonego.
Jeżeli natomiast przestępstwo popełniono w okręgu kilku Sądów (np. sprawca wysyłał zniesławiające pisma z różnych miejscowości ) wówczas właściwy jest Sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze – w przypadku przestępstw prywatnoskargowych w praktyce będzie to więc Sąd do którego w pierwszej kolejności złożono skargę.
Jak wynika z mojego doświadczenia zawodowego, problemy przy ustalaniu Sądu właściwego do rozpoznania sprawy pojawiają się najczęściej przy przestępstwach zniesławienia (art. 212 k.k.) i zniewagi (art. 216 k.k.) popełnianych w formie innej niż ustnej – przed wszystkim przez Internet.
Zdarza się, że ustalenie miejsca w okręgu którego popełniono przestępstwo nie zawsze będzie możliwe. W takim wypadku zastosowanie znajduje art. 32 § 1 k.k. zawierający pomocnicze kryteria ustalania właściwości miejscowej sądu, według których Sądem właściwym jest Sąd, w którego okręgu:
- ujawniono przestępstwo,
- ujęto oskarżonego,
- oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał
- przy czym obowiązuje tutaj „reguła wyprzedzenia” , co oznacza, że Sądem właściwym będzie Sąd w okręgu którego najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
Co istotne, powołane reguły określone w art. 32 § 1 pkt 1-3 k.p.k. stosuje się także wówczas, gdy miejsce popełnienia przestępstwa jest co prawda znane, ale znajduje się poza granicami Polski. Dodać w tym miejscu należy, że w naszej procedurze karnej obowiązuje zasada, zgodnie z którą polską ustawę karną stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą (w niektórych przypadkach także do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą). Przykładowo więc, jeśli polski obywatel, mieszkający w Paryżu znieważa przez Internet mieszkańca Łodzi, który znieważający wpis odczytuje w swoim mieszkaniu w Łodzi, wówczas Sądem właściwym do rozpoznania sprawy, będzie Sąd w okręgu którego ujawniono przestępstwo (odczytano znieważający wpis)- tj. Sąd Rejonowy w Łodzi.
Na koniec warto dodać, iż w sytuacji, gdy ustalenie Sądu właściwego do rozpoznania sprawy z oskarżenia prywatnego, na podstawie wszystkich wskazanych powyżej kryteriów okazało się niemożliwe, wówczas zgodnie z art. 32 § 3 k.p.k. sprawę rozpoznaje Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub chcesz powierzyć mi prowadzenie sprawy w Sądzie – umów się na spotkanie z w siedzibie Kancelarii Adwokackiej przy Al. Jana Pawła II 80 lokal 125 w Warszawie (biurowiec Babka Tower) dzwoniąc pod nr 697053659 lub mailowo na adres biuro@adwokat-stelmaszczyk.pl
