W polskim prawie rozróżniamy trzy rodzaje odpowiedzialności cywilnej tj.:
- Odpowiedzialność deliktową;
- Odpowiedzialność kontraktową;
- Odpowiedzialność repartycyjno-gwarancyjną
Odpowiedzialność deliktowa jest uregulowana przez art. 415-449 kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością za czyn niedozwolony tzw. delikt. Zgodnie z kodeksem cywilnym deliktem, czyli czynem niedozwolonym jest każde zawinione działanie lub zaniechanie, które wywołuje negatywny skutek w postaci szkody. Źródłem stosunku prawnego, czyli podstawy do dochodzenia odszkodowania przez poszkodowanego, jest w tym wypadku sam fakt powstania szkody.
Odpowiedzialność deliktowa pozwala poszkodowanemu dochodzić rekompensaty zarówno za szkodę majątkową, jak i szkodę na osobie, czyli śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, czy naruszenie dóbr osobistych.
W ramach zadośćuczynienia za doznaną krzywdę można dochodzić rekompensaty za cierpienie zarówno fizyczne, jak i psychiczne czy moralne, oraz ustalenia renty dla osoby poszkodowanej lub członków jej rodziny, z tytułu śmierci albo zmniejszenia dochodów, czy zwiększenia wydatków spowodowanych trwałym uszczerbkiem na zdrowiu.
W celu dochodzenia odszkodowania w ramach odpowiedzialności deliktowej poszkodowany musi udowodnić powstanie szkody, związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem, a szkodą oraz winę sprawcy szkody. Podkreślić należy, że wszystkie wymienione przesłanki muszą zachodzić łącznie, by dochodzić odszkodowania na podstawie odpowiedzialności deliktowej.
Przykładem odpowiedzialności deliktowej jest odpowiedzialność kierowcy, który na skutek naruszenia zasad ruchu drogowego potrącił pieszego, w wyniku którego poszkodowany odniósł obrażenia ciała. Poszkodowany wskazuje poniesioną przez siebie szkodę, której doznał w wyniku wypadku spowodowanego z winy kierowcy. W ten sposób spełnia wszystkie przesłanki dochodzenia roszczenia w ramach odpowiedzialności deliktowej i może wystąpić z roszczeniem przeciwko kierowcy. Warto od razu przypomnieć, że z kolei posiadacz samochodu oraz zakład ubezpieczeń (w ramach umowy ubezpieczenia OC) ponosi wobec tego pieszego odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, a więc za sam skutek, niezależnie od winy.
Odpowiedzialność kontraktowa jest uregulowana przez art. 471-497 kodeksu cywilnego. Jest to odpowiedzialność wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania istniejącego między stronami. W ramach odpowiedzialności kontraktowej można dochodzić jedynie odpowiedzialności za szkodę powstałą w majątku wierzyciela. Nie można natomiast w przeciwieństwie do odpowiedzialności deliktowej dochodzić szkód na osobie.
Do zastosowania odpowiedzialności kontraktowej niezbędnym jest by między stronami istniało zobowiązanie, które z winy dłużnika nie zostało wykonane lub zostało wykonane w sposób nienależyty, co doprowadziło do powstania szkody w majątku wierzyciela. W udowodnieniu winy dłużnika pomaga domniemanie prawne, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dzięki temu domniemaniu, by dochodzić odpowiedzialności kontraktowej od dłużnika wystarczy udowodnić powstanie szkody w majątku wierzyciela oraz związek przyczynowy pomiędzy powstaniem szkody, a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika. To dłużnik jeżeli chce się uwolnić od odpowiedzialności kontraktowej musi udowodnić, że nie wykonał zobowiązania lub wykonał je nienależycie wyłącznie z przyczyn od niego niezależnych, tj. że dochował należytej staranności.
Przykładem odpowiedzialności kontraktowej jest odpowiedzialność ekipy budowlanej wobec właściciela mieszkania za nienależyte wykonanie zleconego do wykonania remontu.
W sytuacji, gdy zachodzą obie opisane powyżej podstawy odpowiedzialności dłużnika, to poszkodowany może wybrać, czy będzie dochodził odszkodowania na podstawie odpowiedzialności deliktowej czy odpowiedzialności kontraktowej.
Polskie prawo przewiduje jeszcze jeden rodzaj odpowiedzialności tj. odpowiedzialność repartycyjno-gwarancyjną. Jest ona regulowana przez wiele przepisów szczególnych, a jej najpopularniejszym przykładem jest odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu zawartej przez niego umowy ubezpieczenia. Na tej podstawie ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłacenia odszkodowania w razie doznania przez ubezpieczonego szkody. Odszkodowanie przysługuje niezależnie od przyczyny powstania tej szkody, chyba że została ona wyraźnie wyłączona w umowie ubezpieczenia.
Klasycznym przykładem odpowiedzialności repartycyjno-gwarancyjnej jest odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń, za szkody spowodowane przez posiadacza pojazdu objętego ubezpieczeniem OC.
Szczegółowe zasady dochodzenia odszkodowania na podstawie odpowiedzialności repartycyjno-gwarancyjnej zostaną opisane w kolejnych artykułach.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub chcesz powierzyć mi prowadzenie sprawy w Sądzie – umów się na spotkanie z w siedzibie Kancelarii Adwokackiej przy Al. Jana Pawła II 80 lokal 125 w Warszawie (biurowiec Babka Tower) dzwoniąc pod nr 697053659 lub mailowo na adres biuro@adwokat-stelmaszczyk.pl
