Doświadczenie zawodowe wskazuje, iż pokrzywdzeni w sprawach wszczętych z prywatnego aktu oskarżenia, mają problemy z udowodnieniem swoich twierdzeń, czyli pozyskiwaniem dowodów np. na to że zostali znieważeni, czy naruszona została ich nietykalność cielesna.
W ramach wstępu należy wskazać jakie dowody mogą być przeprowadzane w postępowaniu karnym. Otóż dowody można podzielić na:
- osobowe;
- rzeczowe
- z dokumentów.
Dodatkowo można jeszcze wyróżnić dowody bezpośrednie i pośrednie, obciążające oraz odciążające lub dowody pierwotne i pochodne. Jednakże w tym artykule skupię się na dowodach osobowych, rzeczowych oraz z dokumentów.
Pokrzywdzony składając do Sądu prywatny akt oskarżenia, powinien zaprezentować Sądowi odpowiednie dowody na poparcie swojej tezy, czyli przedstawić dowód osobowy, rzeczowy lub z dokumentów. Jednakże powstaje pytanie czym są dowody wyżej wyszczególnione?
Dowód osobowy
Dowodem osobowym są zeznania świadka, który ma wiedzę na temat podnoszonej przez pokrzywdzonego okoliczności. Podkreślenia wymaga fakt, że w większości spraw z zakresu prywatnego aktu oskarżenia jest to główny dowód w sprawie.
Dowód rzeczowy
Dowodem rzeczowym, jak jego nazwa wskazuje jest jakakolwiek rzecz, która potwierdza popełnienie przestępstwa. Dla przykładu zostawione odciski linii papilarnych lub pozostawiony na miejscu przestępstwa przedmiot, którym przestępstwo popełniono.
Dowód z dokumentów
Dowód z dokumentu to dokument urzędowy lub prywatny. Doświadczenie zawodowe pokazuje, że takie dowody w sprawach z prywatnego aktu oskarżenia występują niezmiernie rzadko. Poza tym, aby można było przeprowadzić dowód z dokumentu musi być on podpisany przez wystawiającego ten dokument. W związku z powyższym należy zaznaczyć, że wydruk z maila, wiadomość sms lub wiadomość wysłana faxem nie będzie dowodem z dokumentu ale nie oznacza to, że taki wydruk nie będzie dowodem w ogóle.
Natomiast należy podkreślić, że dokumentem będzie dla przykładu pismo procesowe, w którym ktoś Twoją osobę obraził, ponieważ wystawca dokumentu podpisał się pod jego treścią.
Podsumowując w sprawach z oskarżenia prywatnego najważniejszymi dowodami będą zeznania osób, które były naocznymi świadkami popełnienia przestępstwa, wszelkie wydruki z maila, sms lub fax oraz pisma procesowe, w których ktoś Cię znieważa lub zniesławia. Warto abyś miał na uwadze, aby w prywatnym akcie oskarżenia wszelkie powoływane przez Ciebie dowody załączyć oraz opisać, tak by Sąd nie wydał postanowienia o umorzeniu postępowania ze względu na brak danych dostatecznie uzasadniających popełnienia przestępstwa.
Jak zgłosić dowód w postępowaniu prywatnoskargowym?
W postępowaniu prywatnoskargowym inicjatywa dowodowa co do zasady leży po stronie oskarżyciela prywatnego, który pełni w procesie rolę analogiczną do roli prokuratora w postępowaniu publicznoskargowym. Wyjątek w tym zakresie dotyczy przestępstwa zniesławienia w przypadku którego występuje częściowe odwrócenie ciężaru dowodowego. Przejawia się to w fakcie, iż oskarżony chcąc uniknąć odpowiedzialności karnej za swój czyn musi udowodnić, że uczyniony przez niego zarzut był prawdziwy.
Oprócz wskazanego przypadku, oskarżony może oczywiście zgłaszać swoje wnioski dowodowe, jednakże nie należy to nigdy do jego obowiązków a jedynie do uprawień, których brak realizacji może spowodować ujemne konsekwencje po stronie oskarżonego.
W każdej sprawie postępowanie dowodowe ma istotne znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego. Warto zatem jest wiedzieć jak złożyć wniosek dowodowy przed Sądem.
Na podstawie art. 167 § 1 k.p.k. dowody przeprowadza się na wniosek stron a w wyjątkowych wypadkach także z urzędu.
Wniosek dowodowy może być zgłoszony w formie ustnej (na rozprawie do protokołu) bądź w formie pisemnej. Wskazać w tym miejscu należy, iż w praktyce lepiej jest złożyć wniosek dowodowy na piśmie bowiem Sąd w każdym momencie będzie mógł zapoznać się z jego treścią, a nadto w przypadku wniosków pisemnych łatwiej jest uniknąć pomyłek i nieścisłości.
Prawidłowo napisany wniosek dowodowy w pierwszej kolejności powinien czynić zadość wymogom formalnym wskazanym w art. 119 k.p.k. zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać:
- oznaczenie organu do którego składany jest wniosek (np. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, III Wydział Karny);
- oznaczenie strony, czyli osoby składającej dany wniosek (w omawianym wypadku będzie to oskarżyciel prywatny bądź oskarżony),
- oznaczenie sygnatury sprawy ( numer sprawy, pod którą jest prowadzona sprawa np. III K 34/15),
- podpis i data osoby składającej wniosek
Oprócz elementów minimalnych pisma procesowego, każdy wniosek dowodowy powinien zawierać:
- dokładne oznaczenie dowodu, który ma być przeprowadzony oraz
- okoliczność na jaką ma zostać przeprowadzony ( tj. co ten dowód ma udowodnić).
Podkreślić w tym miejscu należy, że ustawa karna nie stawia wymogu wskazywania podstawy prawnej wniosku dowodowego, którą jest art. 167 k.p.k.
Przykładowo chcąc zgłosić dowód z zeznań świadka w pierwszej kolejności musisz podać imię i nazwisko osoby która ma być przesłuchana, a także jej adres zamieszkania (tak by Sąd w przypadku dopuszczenia dowodu mógł wezwać świadka na rozprawę). Jeżeli nie jesteś w stanie podać dokładnego adresu świadka możesz podać jakiekolwiek dane umożliwiające jego zlokalizowanie np. miejsce pracy czy stanowisko pracy.
Np. Wnoszę o przesłuchanie w charakterze świadka Jana Kowalskiego, zam. przy ul. Królewskiej 22, 02-000 Warszawa
Następnie musisz wskazać okoliczność na jaką zawnioskowany przez Ciebie świadek ma zeznawać, np. na okoliczność naruszenia mojej nietykalności cielesnej przez X poprzez uderzenie mnie w twarz w autobusie miejskim w dniu 1 stycznia 2020 r.
Wnioski dowodowe możesz zgłaszać do momentu zamknięcia przewodu Sądowego, jednakże warto abyś pamiętał że im szybciej dana okoliczność zostanie udowodniona tym większe szanse na to, że Twoja sprawa zostanie rozpoznana sprawnie i bez zbędnej zwłoki.
Kiedy Sąd może oddalić wniosek dowodowy?
Zasadą jest, iż w postępowaniach z oskarżenia prywatnego inicjatywa dowodowa spoczywa na pokrzywdzonym, który przejmuje w procesie rolę prokuratora. Odstępstwa od tej reguły dotyczą spraw o przestępstwo zniesławienia z art. 212 k.k, w przypadku których występuje częściowe odwrócenie ciężaru dowodowego, co przejawia się w fakcie, że oskarżony chcąc uniknąć odpowiedzialności karnej za swój czyn musi udowodnić, że uczyniony przez niego zarzut był prawdziwy (art. 213 k.k.).
Zauważyć należy, iż w praktyce, niezależnie od tego, czy jesteś w procesie oskarżonym czy pokrzywdzonym wskazane jest, abyś w miarę możliwości powoływał dowody przemawiające na Twoją korzyść.
Zgłaszając wniosek dowodowy musisz mieć jednak świadomość, iż może zdarzyć się tak, że mimo zasadności jego przeprowadzenia – z Twojego punktu widzenia – Sąd postanowi oddalić złożony przez Ciebie wniosek dowodowy.
Przypadki, w których Sąd jest zobowiązany do oddalenia wniosku dowodowego, zostały enumeratywnie wymienione w art. 170 § 1 k.p.k. Zgodnie z powołanym przepisem, Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:
1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne (dotyczy tzw. zakazów dowodowych, np. przesłuchanie adwokata na okoliczność o której dowiedział się w związku z udzielaną pomocą prawną);
2. okoliczność, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy (np. w sprawie o przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej, jako pokrzywdzony powołujesz na świadkaX,który widział jak oskarżony użył kiedyś wobec Ciebie niecenzuralnego słowa) ;
3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności (np. powołujesz na świadka osobę, o której Sąd wie, że nie mogla widzieć zdarzenia, bowiem znajdowała się w innej miejscowości) ;
4. dowodu nie da się przeprowadzić (np. przesłuchanie świadka, który zmarł, odtworzenie zepsutego nagrania),
5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania (ocena, czy dany wniosek ma na celu wyłącznie przedłużenie postępowania, będzie zależeć od okoliczności danej sprawy).
6. wniosek dowodowy został złożony po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona.
Natomiast zgodnie z § 1a. „Nie można oddalić wniosku dowodowego na podstawie § 1 pkt 5 lub 6, jeżeli okoliczność, która ma być udowodniona, ma istotne znaczenie dla ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, czy stanowi on przestępstwo i jakie, czy czyn zabroniony został popełniony w warunkach, o których mowa w art. 64 lub art. 65 Kodeksu karnego, lub czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu
w zakładzie psychiatrycznym na podstawie art. 93g Kodeksu karnego.”
Oddalenie wniosku dowodowego następuje w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie, jednak musi ono zawierać uzasadnienie z powołaniem jednej z powyżej wymienionych przesłanek.
Nieuzasadniona odmowa przeprowadzenia danego dowodu może podlegać kontroli sądu wyższej instancji w ramach apelacji.
Co warte podkreślenia, iż fakt oddalenia danego wniosku dowodowego nie oznacza, iż nie będzie mógł on być uwzględniony w przyszłości i to nawet, gdy w sprawie nie pojawią się żadne nowe okoliczności (art. 170 § 4 k.p.k.)
W jakiej formie należy zgłosić wniosek dowodowy?
Wniosek dowodowy może być zgłoszony w formie ustnej (na rozprawie do protokołu) bądź w formie pisemnej. Wskazać w tym miejscu należy, iż w praktyce lepiej jest złożyć wniosek dowodowy na piśmie bowiem Sąd w każdym momencie będzie mógł zapoznać się z jego treścią, a nadto w przypadku wniosków pisemnych łatwiej jest uniknąć pomyłek i nieścisłości.
Prawidłowo napisany wniosek dowodowy w pierwszej kolejności powinien czynić zadość wymogom formalnym wskazanym w art. 119 k.p.k. zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać:
- oznaczenie organu do którego składany jest wniosek (np. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, III Wydział Karny);
- oznaczenie strony, czyli osoby składającej dany wniosek (w omawianym wypadku będzie to oskarżyciel prywatny bądź oskarżony),
- oznaczenie sygnatury sprawy ( numer sprawy, pod którą jest prowadzona sprawa np. III K 34/20),
- podpis i data osoby składającej wniosek
Oprócz elementów minimalnych pisma procesowego, każdy wniosek dowodowy powinien zawierać:
- dokładne oznaczenie dowodu, który ma być przeprowadzony oraz
- okoliczność na jaką ma zostać przeprowadzony ( tj. co ten dowód ma udowodnić).
Podkreślić w tym miejscu należy, że ustawa karna nie stawia wymogu wskazywania podstawy prawnej wniosku dowodowego, którą jest art. 167 k.p.k.
Przykładowo chcąc zgłosić dowód z zeznań świadka w pierwszej kolejności musisz podać imię i nazwisko osoby która ma być przesłuchana, a także jej adres zamieszkania (tak by Sąd w przypadku dopuszczenia dowodu mógł wezwać świadka na rozprawę). Jeżeli nie jesteś w stanie podać dokładnego adresu świadka możesz podać jakiekolwiek dane umożliwiające jego zlokalizowanie np. miejsce pracy czy stanowisko pracy.
Np. Wnoszę o przesłuchanie w charakterze świadka Jana Kowalskiego, zam. przy ul. Królewskiej 22, 02-000 Warszawa
Następnie musisz wskazać okoliczność na jaką zawnioskowany przez Ciebie świadek ma zeznawać, np. na okoliczność naruszenia mojej nietykalności cielesnej przez X poprzez uderzenie mnie w twarz w autobusie miejskim w dniu 1 stycznia 2020 r.
Wnioski dowodowe możesz zgłaszać do momentu zamknięcia przewodu Sądowego, jednakże warto abyś pamiętał że im szybciej dana okoliczność zostanie udowodniona tym większe szanse na to, że Twoja sprawa zostanie rozpoznana sprawnie i bez zbędnej zwłoki.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub chcesz powierzyć mi prowadzenie sprawy w Sądzie – umów się na spotkanie z w siedzibie Kancelarii Adwokackiej przy Al. Jana Pawła II 80 lokal 125 w Warszawie (biurowiec Babka Tower) dzwoniąc pod nr 697053659 lub mailowo na adres biuro@adwokat-stelmaszczyk.pl
